Wrzesień 2025
W nowy sezon polityczny i grzewczy wchodzimy z nowym prezydentem Karolem Nawrockim oraz odświeżonym rządem po rekonstrukcji, która rozpoczęła się w lipcu, ale której pełzającą kontynuację obserwujemy do dziś. Nadal bowiem nie doszło do wszystkich zapowiadanych zmian na poziomie wiceministrów, a nowi ministrowie – niektórzy w nowych resortach – nie skompletowali sobie jeszcze współpracowników i zaplecza. O zmianach w Ministerstwie Energii piszemy w sekcji Warto wiedzieć. Jak dotąd powołano tam zaledwie dwóch wiceministrów, a według planów dołączyć mają kolejni dwaj – związani z PO i Lewicą. W kwestiach dotyczących walki ze smogiem po rekonstrukcji niewiele się zmieniło: na stanowisku pozostali ministerka klimatu Paulina Hennig-Kloska, jej zastępca odpowiedzialny za program „Czyste powietrze” Krzysztof Bolesta oraz kluczowi urzędnicy z resortu. Jednak Polska 2050, z której wywodzą się wspomniani wyżej ministerka i wiceminister, znalazła się w głębokim kryzysie sondażowym, wizerunkowym i strukturalnym, co może osłabić jej siłę politycznego przebicia w rządzie.
Nawrocki rozpoczął w sierpniu swoją prezydenturę z przytupem, wetując szereg ustaw, w tym kluczową dla postępu transformacji energetycznej nowelizację ustawy wiatrakowej. Konfederacja – która głośno krytykuje unijne polityki klimatyczne, sprzeciwia się odwrotowi od aut spalinowych i chce wspierać polski węgiel – rośnie w siłę i staje się potencjalnym przyszłym politycznym partnerem dla największych partii. W tej nowej politycznej sytuacji wszystko może okazać się trudniejsze: forsowanie potrzebnych zmian, skuteczne zabieganie o współpracę międzyresortową, a także zapewnienie finansowania na termomodernizację i program „Czyste powietrze”.
Równolegle do politycznych przetasowań w Polsce, latem rozpoczęły się prace nad nową unijną perspektywą finansową na lata 2028–2034. 16 lipca Komisja Europejska przedstawiła projekt budżetu wynoszący 1816 mld euro (w cenach bieżących). Dla Polski przewidziano łącznie 120,3 mld euro: 112,6 mld na wspólną pulę polityki spójności i rolnej, 9 mld na zarządzanie migracją i 8,8 mld z Europejskiego Funduszu Klimatycznego.
Jak pisze Tomasz Bielecki w analizie Polityki Insight, sprawujący prezydencję Duńczycy szykują na grudzień dokument negocjacyjny Rady UE. W tym samym miesiącu szef Rady Europejskiej António Costa planuje debatę budżetową na szczycie UE. Sam finał rokowań może jednak przesunąć się na 2027 r. Według analityka PI kluczowe decyzje na finiszu prac nad budżetem uzgadniano w wąskim kręgu współpracowników Ursuli von der Leyen, w tym z szefową dyrekcji Komisji Europejskiej ds. budżetu Stéphanie Riso. Nie ma w tym gronie komisarza ds. budżetu Piotra Serafina. Dla Polski głównym wyzwaniem będzie wynegocjowanie reguł, które m.in. ułatwią polskim województwom pełne wykorzystanie przydzielonych im pieniędzy.
A teraz wracamy na polskie, smogowe podwórko i życzymy Państwu ciekawej lektury.
Warto wiedziećNowy wiceminister energii zajmie się węglem i ciepłownictwem. 16 września Konrad Wojnarowski, wiceprezes mazowieckiego PSL i dotychczasowy wiceminister funduszy i polityki regionalnej, został powołany na podsekretarza stanu w Ministerstwie Energii. Z opublikowanego 19 września zarządzenia o podziale kompetencji w tym resorcie wynika, że będzie nadzorował departamenty Górnictwa i Hutnictwa, Ciepłownictwa, Elektromobilności, Paliw i Gospodarki Wodorowej oraz Cyfryzacji i Bezpieczeństwa. Wojnarowski, doktor nauk prawnych i radny sejmiku mazowieckiego, w poprzednim resorcie zajmował się funduszami europejskimi i współpracą terytorialną. Jest zaznajomiony z zagadnieniami energetycznymi, choć jego życiorys nie wskazuje na doświadczenie w obszarze górnictwa węgla kamiennego. W nowej roli będzie kluczowym rozmówcą dla branży ciepłowniczej, która oczekuje strategii rozwoju i zmian legislacyjnych.
Powołano rządowy komitet koordynacyjny ds. programu „Czyste powietrze”. Zarządzeniem z 11 sierpnia premier Donald Tusk utworzył komitet, któremu przewodniczyć ma przedstawiciel Ministerstwa Klimatu w randze sekretarza stanu – najpewniej odpowiedzialny za walkę ze smogiem wiceminister Krzysztof Bolesta. W skład komitetu wchodzą reprezentanci siedmiu resortów – m.in. budownictwa, finansów, zdrowia i rolnictwa – a także Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego. Komitet ma monitorować realizację programu, analizować jego efekty i rekomendować zmiany w strategii. Będzie również nadzorował realizację wskaźników zapisanych w umowie pożyczki z Bankiem Światowym zawartej w 2024 r. Powołanie takiej struktury świadczy o tym, że rząd dostrzega potrzebę lepszej koordynacji międzyresortowej wokół „Czystego powietrza”. Skuteczność tego rozwiązania zależeć będzie jednak od tego, czy komitet stanie się realnym forum wymiany i decyzyjności, czy formalnym gremium, które nie przełoży się na większą sprawność programu ani odbudowę zaufania społecznego.
Kraków mierzy się z kolejnym sporem o strefę czystego transportu. 12 czerwca Rada Miasta przyjęła uchwałę o wprowadzeniu od 1 stycznia 2026 r. strefy czystego transportu (SCT) obejmującej obszar do IV obwodnicy. 22 lipca wojewoda małopolski Krzysztof Klęczar zaskarżył jednak nowe przepisy do wojewódzkiego sądu administracyjnego, zarzucając im naruszenie zasady równości wobec prawa. Jego zdaniem uchwała uprzywilejowuje mieszkańców Krakowa względem osób spoza miasta, a także nie zawiera przekonującego uzasadnienia dla objęcia strefą aż 61 proc. powierzchni miasta. Spór prawny może potrwać wiele miesięcy, a w razie kasacji – nawet kilka lat, ale do tego czasu uchwała obowiązuje i miasto przygotowuje się do jej wdrożenia. To druga próba ustanowienia SCT w Krakowie – poprzednią uchwałę z 2022 r. zaskarżył ówczesny wojewoda Łukasz Kmita, a następnie unieważnił ją wojewódzki sąd administracyjny. Tym razem strefa została jednak zaprojektowana w inny sposób, a jeśli wejdzie w życie, Kraków stanie się – obok Warszawy – drugim miastem w Polsce z SCT. Zaawansowane prace nad jej wprowadzeniem trwają również we Wrocławiu.
Jakość powietrza w Polsce w 2024 r. uległa częściowej poprawie. 29 lipca Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, który ocenia stan powietrza w 46 wydzielonych strefach, udostępnił dane wskazujące na poprawę jego jakości, choć tempo zmian pozostaje niesatysfakcjonujące. Wyraźnie spadły stężenia dwutlenku azotu – przekroczenia średniorocznych norm wystąpiły jedynie w Krakowie i Katowicach, podczas gdy rok wcześniej stwierdzono je w czterech strefach. Niskie pozostają również stężenia dwutlenku siarki. Nadal istotnym problemem jest benzo(a)piren – jego stężenia osiągnęły najniższy poziom w historii badań, ale wciąż przekraczają normy w 21 strefach (przede wszystkim w południowej i centralnej Polsce), głównie z powodu niskiej jakości pieców i spalania paliw stałych. Jednocześnie średnie stężenia pyłów zawieszonych wzrosły o ok. 7 proc. względem 2023 r. Choć roczne normy PM2.5 i PM10 zostały dotrzymane, dobowe przekroczenia PM10 odnotowano w województwach śląskim, małopolskim i dolnośląskim. Dane potwierdzają, że walka ze smogiem wymaga dalszych, bardziej zdecydowanych działań.
UsłyszaneKrzysztof Bolesta, wiceminister klimatu i środowiska:
Zbyt ambitne cele, oderwane od możliwości ich wykonania, to realne ryzyko dla konkurencyjności europejskiej gospodarki, spójności społecznej i stabilności inwestycyjnej. Mówimy o zmianach, które dotykają nie tylko polityki klimatycznej, ale również przemysłu, rolnictwa, finansów, bezpieczeństwa energetycznego. Potrzebujemy czasu i przestrzeni do realnych negocjacji.
Komunikat MKiŚ o nieformalnym spotkaniu Rady UE ds. Środowiska, 11 lipca 2025 r.
Dorota Zawadzka-Stępniak, prezeska Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej:
Uszczelniliśmy [program „Czyste powietrze”], by eliminować nadużycia i nieprawidłowości oraz by chronić beneficjentów. Nowe zasady stawiają na jakość wniosków, a nie ilość. Ukierunkowaliśmy program na realną poprawę efektywności energetycznej budynków i ograniczenie zjawiska ubóstwa energetycznego.
Komunikat NFOŚiGW, 14 lipca 2025 r.
Karol Nawrocki, prezydent RP:
Aby obniżyć ceny energii elektrycznej, musimy zrezygnować z tego, co [na nie] wpływa najbardziej […] – a więc na ETS. Musimy odchodzić od Zielonego Ładu i próba konstrukcji medialnej, konstrukcji publicznej, że za sprawą wiatraków i w ogóle całego komponentu odnawialnych źródeł energii uda się obniżyć ceny energii elektrycznej, jest złym założeniem.
Oświadczenie prezydenta RP, 21 sierpnia 2025 r.
Piotr Siergiej, rzecznik Polskiego Alarmu Smogowego:
Nie udało się zażegnać kryzysu, jakim jest spadek zainteresowania beneficjentów tym ważnym programem [„Czyste powietrze”]. […] Obawiam się, że bez fundamentalnej zmiany w zarządzaniu programem, o masowej termomodernizacji polskich domów i wymianie „kopciuchów” będziemy mogli tylko pomarzyć.
SmogLab.pl, 9 września 2025 r.
Smog w liczbach Jak przebiegała termomodernizacja budynków w poszczególnych województwach w 2024 r.?Tempo termomodernizacji budynków z nieekologicznymi źródłami ciepła w 2024 r. utrzymywało się na poziomie zbliżonym do roku poprzedniego. Według danych Ministerstwa Klimatu i Środowiska w zeszłym roku wymieniono ponad 120 tys. pieców – najwięcej w województwie śląskim (ok. 18,2 tys.). Największy przyrost liczby wymian – niespełna trzykrotny – odnotowano w województwie lubelskim. Najpopularniejszą alternatywą dla nieekologicznych pieców było przyłączenie do sieci gazowej – zdecydowano się na to w prawie 43 tys. przypadków.
Źródło: Ministerstwo Klimatu i Środowiska
Publikacje
Centrum Medycznego Kształcenia PodyplomowegoMapa postaw społecznych wobec zanieczyszczeń powietrza w Polsce
Raport powstał na podstawie badania Ogólnopolskiego Panelu Badawczego Ariadna przeprowadzonego na próbie ponad tysiąca dorosłych Polaków. 90 proc. ankietowanych uważa, że smog powoduje poważne choroby, ale tylko 43 proc. dostrzega jego wpływ na układ sercowo-naczyniowy, a 7 proc. łączy go z cukrzycą. Pyły PM2,5 i PM10 zna mniej niż 40 proc. badanych, choć to one odpowiadają za większość skutków zdrowotnych smogu. Połowa respondentów wskazuje domowe piece jako źródło emisji zanieczyszczeń – za głównych sprawców smogu częściej natomiast uznawano przemysł i transport. Do najpowszechniejszych działań ochronnych należy zamykanie okien czy unikanie wyjść, ale tylko 29 proc. badanych monitoruje jakość powietrza, a 19 proc. używa oczyszczaczy. Poparcie dla działań publicznych jest umiarkowane: nieco ponad połowa uczestników badania opowiada się za wymianą pieców i podatkami dla firm emitujących zanieczyszczenia. Mniej niż połowa popiera restrykcje dla przemysłu, a strefy czystego powietrza i likwidacja kopalń mają akceptację jedynie nieco ponad 20 proc. badanych. Autorzy raportu podkreślają, że niski poziom wiedzy i brak konsekwencji w działaniach ochronnych pogłębiają nierówności zdrowotne w kraju.
Górnośląsko-Zagłębiowska MetropoliaZanieczyszczenie powietrza na terenie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Analiza stężeń dwutlenku azotu
Badania stężeń dwutlenku azotu (NO₂) na terenie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii wykazały, że głównym źródłem ich emisji jest transport samochodowy. Pomiary – przeprowadzone w styczniu i lutym 2025 r. w 659 lokalizacjach na obszarze 14 gmin – ujawniły przekroczenia rocznej normy (40 µg/m³) w 51 punktach. W 587 lokalizacjach wartości były natomiast bliskie górnej granicy dopuszczalnej (między 21 a 40 µg/m³). Najwyższe stężenia dwutlenku azotu występują przy ruchliwych ulicach i w obszarach gęstej zabudowy. Według raportu zanieczyszczenie NO₂ zwiększa ryzyko astmy, chorób serca, infekcji u dzieci, a także może pogorszyć zdolności poznawcze. Autorzy rekomendują ograniczanie ruchu samochodowego, rozwój transportu publicznego, rozbudowę infrastruktury rowerowej oraz wprowadzanie stref czystego transportu.
Fundacja More in Common Polska, Polski Alarm Smogowy, agencja ProfeinaPełną piersią? Polki i Polacy o smogu i jakości powietrza
Największe dotąd badanie opinii i postaw Polek i Polaków wobec kwestii zanieczyszczenia powietrza opiera się na danych jakościowych i ilościowych. Zgodnie z nim 87 proc. respondentów jest świadomych szkodliwości smogu, a 67 proc. badanych deklaruje, że oni lub ich bliscy doświadczyli dolegliwości zdrowotnych nim spowodowanych. Problem złej jakości powietrza jest wyraźnie bardziej istotny dla mieszkańców dużych miast (40 proc.) niż dla ogółu społeczeństwa (17 proc.). 37 proc. badanych uważa, że jakość powietrza w ciągu ostatnich lat się poprawiła, 41 proc. jest zdania, że nic się nie zmieniło, a według 16 proc. jakość powietrza się pogorszyła. Wśród działań antysmogowych największym poparciem cieszą się dotacje do wymiany źródeł ciepła i termomodernizacji budynków oraz inwestycje w transport publiczny i infrastrukturę rowerową.
WydarzeniaLipiec
- 25 lipca w ramach projektu „Miasta bez smogu” Polityka Insight zorganizowała zamknięte, kameralne spotkanie z komisarzem UE ds. budżetu Piotrem Serafinem. Wydarzenie odbyło się w formule Chatham House, a rozmowy skupiły się przede wszystkim na projekcie wieloletnich ram finansowych UE na lata 2021–2027. Uczestnicy dyskutowali też o roli Funduszu Społeczno-Klimatycznego, programu LIFE oraz finansowaniu innowacji.
Wrzesień
- 23–25 września w Katowicach odbyła się szósta edycja Kongresu Nowej Mobilności. O kierunkach rozwoju elektromobilności i roli Polski w europejskich łańcuchach dostaw dyskutowali m.in. wicepremier Krzysztof Gawkowski, minister energii Miłosz Motyka, wiceminister klimatu Krzysztof Bolesta oraz Beatriz Yordi, dyrektorka ds. rynków węglowych i czystej mobilności w Dyrekcji Generalnej ds. Klimatu Komisji Europejskiej. Przy okazji kongresu podpisano pierwsze w Polsce porozumienie sektorowe na rzecz rozwoju infrastruktury ładowania, sygnowane przez Polskie Stowarzyszenie Nowej Mobilności, operatorów systemów dystrybucyjnych zrzeszonych w PTPiREE oraz Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad.
- 30 września w Warszawie odbędzie się druga edycja Kongresu Zdrowe Miasta. Program wydarzenia podzielono na cztery bloki tematyczne: przestrzeń i środowisko, gospodarka i zdrowie, edukacja i społeczeństwo oraz bezpieczeństwo i infrastruktura.
Październik
- 1–2 października w Katowicach odbędzie się druga edycja Energy Days – organizowanego przez grupę PTWP wydarzenia skupiającego się na transformacji energetycznej.
- 1–2 października w Katowicach odbędzie się konferencja klimatyczna PRECOP, poprzedzająca szczyt klimatyczny ONZ COP 30. Podczas wydarzenia odbędą się dyskusje i panele dotyczące głównych kwestii związanych z polityką klimatyczną Polski i Europy.
- 13–14 października w Poznaniu odbędzie się Local Trends – Europejskie Forum Samorządowe. Wydarzenie kierowane jest do samorządów, biznesu i administracji publicznej. Głównymi tematami konferencji będą kwestie planowania strategicznego oraz przyszłości rozwoju miast i regionów.
- 15–17 października w Sopocie odbędzie się Europejskie Forum Nowych Idei (EFNI), którego głównym organizatorem jest Konfederacja Lewiatan. Wydarzenie kierowane jest przede wszystkim do biznesu, administracji i nauki, a poruszane tematy koncentrują się na globalnych trendach oraz przyszłości Polski i Europy.
- 24–26 października w Łodzi odbędzie się konferencja Igrzyska Wolności, organizowana przez Fundację Liberté! Wydarzenie ma charakter interdyscyplinarny – poruszane będą różnorodne zagadnienia związane z liberalną wizją państwa i społeczeństwa.
