Listopad 2025

Powstaje specustawa o pomocy beneficjentom „Czystego powietrza”. Ministerstwo Klimatu i Środowiska przyjęło projekt ustawy mającej chronić beneficjentów programu „Czyste powietrze”, których oszukali nieuczciwi wykonawcy, i od których żąda się teraz zwrotu wypłaconych zaliczek. Jak zapowiedział wiceprezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) Robert Gajda, ustawa ma wprowadzić mechanizm gwarancji państwowych – w sytuacjach, gdy beneficjent zgłosił oszustwo i toczy się postępowanie, pieniądze nie byłyby od niego egzekwowane. Ciężar zwrotu poniósłby Skarb Państwa, który następnie dochodziłby należności od nieuczciwego wykonawcy. Ustawa ma dać właścicielom domów spokój prawny i odsunąć od nich ryzyko finansowe. Według szacunków ministerstwa problem może dotyczyć nawet 13 tys. rodzin, a łączna kwota nierozliczonych zaliczek to 736 mln zł. Pod koniec czerwca NFOŚiGW informował, że w 2024 r. i pierwszym kwartale 2025 r. wypowiedziano już ok. 1,4 tys. umów na łączną kwotę 40,9 mln zł. Projekt ustawy został przekazany Zespołowi do spraw Programowania Prac Rządu z prośbą o pilne procedowanie.

Prezydent proponuje obniżkę cen prądu. Karol Nawrocki przedstawił inicjatywę ustawodawczą „Tani prąd -33%”. Zakłada ona m.in. likwidację szeregu opłat związanych z kupnem energii elektrycznej: opłaty OZE, mocowej, kogeneracyjnej i przejściowej. Koszty ich zniesienia miałyby pokryć przychody państwa z aukcji ETS. Drugi filar projektu to zmniejszenie obciążeń wynikających z systemu świadectw pochodzenia, który zobowiązuje duże firmy do zakupu energii z OZE. Autorami projektu ustawy są była wiceprezeska PGE Wanda Buk i były dyrektor w Ministerstwie Aktywów Państwowych Marcin Izdebski. Według ich szacunków dzięki przyjęciu ustawy rachunki gospodarstw domowych za prąd mogłyby spaść o 800 zł rocznie, a firm – o ok. 20 proc. Na propozycję prezydenta pozytywnie zareagowali m.in. prezes Fundacji Instrat Michał Hetmański czy prezes Polskiego Alarmu Smogowego Andrzej Guła. Pełne poparcie koalicji rządzącej jest jednak mało prawdopodobne ze względu na realia polityczne i ekonomiczne oraz wyzwania organizacyjne w sektorze energetycznym.

Bruksela skarży Polskę za jakość powietrza. Komisja Europejska zdecydowała, że skieruje skargę przeciwko Polsce do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w związku z przekroczeniami poziomu dwutlenku azotu (NO2) określonego w dyrektywie o jakości powietrza. Według Komisji w aglomeracjach krakowskiej i górnośląskiej poziomy NO2 są za wysokie odpowiednio od 14 i 15 lat. Plany ochrony powietrza tych regionów zakładają, że stężenie NO2 będzie zgodne z unijnymi przepisami do 2026 r., ale według Brukseli nie ma pewności, czy cel ten zostanie osiągnięty. Procedura naruszenia w tej sprawie trwa już od 2016 r., a w 2021 r. Komisja wydała tzw. uzasadnioną opinię. W ocenie Brukseli od tego czasu polski rząd nie podjął jednak adekwatnych działań, które mogłyby rozwiązać problem przekroczonych norm.

Stabilizuje się sytuacja w ciepłownictwie systemowym. Prezeska Urzędu Regulacji Energetyki opublikowała raport pt. „Energetyka cieplna w liczbach – 2024”. Wynik finansowy brutto przedsiębiorstw ciepłowniczych w 2024 r. sięgnął 204 mln zł. To znaczna poprawa względem poprzednich lat: −3,99 mld zł w 2023 r. i −6,2 mld zł w 2022 r. Łączny wskaźnik rentowności brutto sektora wyniósł „zaledwie” −0,49 proc., w porównaniu do −9,61 proc. w 2023 r. i −22 proc. w 2022 r. Udział węgla w wytwarzaniu ciepła wyniósł 57 proc., wobec 61 proc. w 2023 r., 62 proc. w 2022 r. i 82 proc. w 2021 r. Z kolei blisko 15 proc. ciepła pochodziło z OZE, trochę ponad 15 proc. z gazu, 7 proc. z oleju opałowego, a 6 proc. z innych paliw. Choć sytuacja sektora pozostaje trudna, zwiększanie produkcji z OZE i gazu ułatwia przedsiębiorstwom finansowanie nowych inwestycji za pomocą długu. To jednak zasługa samych firm, a nie polityki rządu, od którego sektor – pomimo lat zapowiedzi – nie doczekał się dotąd spójnej strategii rozwoju.

NIK oceniła realizację uchwał antysmogowych. Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport z kontroli przeprowadzonej w latach 2024–2025 w 18 gminach i 4 urzędach marszałkowskich w 5 województwach. Izba stwierdziła, że samorządy nie prowadzą skutecznego nadzoru nad likwidacją tzw. kopciuchów: kontrole są rzadkie, często pobieżne, a działania naprawcze podejmowane z opóźnieniem. W skontrolowanych regionach wciąż działa ponad 781 tys. kopciuchów oraz ponad 1,3 mln kotłów poniżej klasy 5. Wszystkie powinny zostać wymienione do 2028 r., jednak przy obecnym tempie wymiany, według symulacji NIK, w niektórych województwach proces ten potrwa nawet ponad 40 lat. Izba zwraca uwagę na braki kadrowe gmin czy niekompletne dane w Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków. Gminom NIK rekomenduje m.in. zwiększenie liczby kontroli, wzmocnienie zespołów zajmujących się egzekwowaniem uchwał oraz poprawę jakości zbieranych danych. Postuluje też lepszą koordynację regionalną – poprzez skuteczny nadzór marszałków województw nad realizacją uchwał.

Przesłano pierwsze dane z satelity Sentinel-4. Nowa europejska misja satelitarna Sentinel-4 (część programu Copernicus) rozpoczęła dostarczanie pierwszych obrazów ukazujących jakość powietrza nad Europą, rejestrując m.in. stężenia NO2 i SO2 z orbity geostacjonarnej. Technologia umożliwia pomiar tego samego obszaru w godzinnych interwałach, co stanowi przełom w monitoringu zanieczyszczeń i pozwala śledzić zmienność ich natężenia w ciągu dnia. Pierwsze mapy wskazują tzw. hot spoty, takie jak dolina rzeki Pad we Włoszech dla NO2 oraz zachmurzone plamy SO2 w regionach wulkanicznych. Choć urządzenie wciąż przechodzi fazę kalibracji i testów operacyjnych, jest oceniane jako gotowe do użycia przez państwa i agencje środowiskowe do identyfikowania obszarów, w których mogą wystąpić zagrożenia zdrowotne wywołane zanieczyszczeniem powietrza.

Rząd pracuje nad ustawą o zrównoważonym rozwoju miast. Projekt ustawy przygotowany przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej został wpisany do wykazu prac legislacyjnych rządu na początku listopada. Ustawa ma na celu stworzenie nowych form kooperacji między samorządami, z naciskiem na współdziałanie miast i ich obszarów funkcjonalnych, m.in. w organizacji transportu publicznego. Proponowane przepisy podkreślają konieczność umocnienia policentrycznego modelu rozwoju sieci osadniczej, co ma wzmocnić rozwój regionalny poza największymi metropoliami. Termin procedowania projektu wyznaczono na drugi kwartał 2026 r. Ustawa ma szansę stworzyć realne narzędzia do kształtowania wspólnych polityk ukierunkowanych na walkę ze złą jakością powietrza na obszarach metropolitalnych.