Zapowiedź
Czy Unii grozi kryzys jedności? Będzie to kluczowe pytanie podczas panelu „Jak zszyć Unię Europejską” w trakcie tegorocznych Ryzyk i Trendów. W obliczu wojny Unia Europejska zdecydowała się na bezprecedensowe kroki - po raz pierwszy zaczęła finansować dostawy broni w trwającym konflikcie zbrojnym, nałożyła sankcje na Rosję i stopniowo odcinała więzi gospodarcze z tym kluczowym partnerem. Dodatkowo otworzyła solidarnie granice dla największej liczby uchodźców w swojej historii, a po latach impasu przyspieszyła proces rozszerzenia. Unijną solidarność w obliczu wojny testuje jednak widmo kryzysu gospodarczego. Przy przyjmowaniu kolejnych pakietów sankcyjnych coraz większą rolę zaczynają odgrywać ekonomiczna kalkulacja i narodowe interesy, opóźnia się też wspólna odpowiedź na kryzys energetyczny. Powstaje pytanie, na ile Unia pozostanie zjednoczona w sytuacji rosnącej niepewności gospodarczej i niepokoju jej obywateli.
Czy mamy do czynienia z kryzysem przywództwa? Agresja na Ukrainę obnażyła fiasko łagodnej polityki wobec Moskwy i wzmacniania zależności gospodarczych z Rosją. Potwierdziła słuszność obaw krajów bałtyckich i Polski, co przyznała m.in. przewodnicząca KomEur Ursula von der Leyen podczas orędzia o stanie Unii wygłoszonego 14 września - stwierdziła wtedy, że „powinniśmy byli słuchać tych, którzy znają Putina”. Rosyjska agresja nie tylko wzmocniła asertywność krajów środkowoeuropejskich, lecz także pogłębiła nieufność między nimi a bardziej pobłażliwym wobec Kremla Berlinem czy szukającym dialogu z Moskwą Paryżem. Wzbudza to dyskusję, na ile tandem francusko-niemiecki jest w stanie nadawać ton europejskiej polityce i czy po erze Angeli Merkel Niemcy zachowają dominującą pozycję wśród krajów członkowskich.
Czy Unia się zreformuje i rozszerzy? Kolejne kryzysy, które uderzały w Unię, wymagały wspólnej odpowiedzi, co pogłębiło integrację europejską np. w obszarze zdrowia, zarządzania finansowego i ochrony granic. W wyniku pandemii COVID-19 powołany został fundusz odbudowy o bezprecedensowej skali, finansowany ze wspólnych pożyczek. Teraz kluczowym wyzwaniem jest wojna. Podczas panelu zastanowimy się, czy może ona być bodźcem do wzmocnienia współpracy w UE lub nawet - jak chce kanclerz Niemiec Olaf Scholz - ukształtowania jej na nowych zasadach np. przez odejście od zasady jednomyślności na rzecz głosowania większością kwalifikowaną w niektórych kwestiach. Od tej reformy, która wymaga zgody wszystkich stolic, Scholz uzależnił rozszerzenie Unii o kolejne kraje. Chociaż prezydencja czeska sonduje możliwość wprowadzenia zmian w sposobie głosowania, to sprzeciw zasygnalizowała już m.in. Polska.
Czy zachowa ważną geopolityczną rolę? W ostatnich latach Unia umacniała swoją rolę na świecie przez eksport polityk w istotnych dla światowej gospodarki obszarach, takich jak klimat czy cyfryzacja, oraz dzięki wzrostowi znaczenia euro jako waluty międzynarodowej. Blok zaczął także pracować nad wzmocnieniem własnej asertywności w ramach autonomii strategicznej, która staje się istotnym narzędziem uniezależnienia handlowego i gospodarczego od globalnych graczy takich jak np. Chiny. Wojna pokazała jednak, jak ważne jest też partnerstwo w najbliższym otoczeniu - takim forum współpracy z najbliższymi sąsiadami ma się stać Europejska Wspólnota Polityczna, której pierwszy szczyt odbył się w Pradze 6 października. Wzięły w nim udział Wielka Brytania, która poluźnia w ramach brexitu swoje relacje ze wspólnotą, Turcja, która jest często asertywna wobec Unii, oraz państwa Bałkanów Zachodnich i Partnerstwa Wschodniego, wśród których są kraje liczące na akcesję.
paneliści
W panelu „Jak zszyć Unię Europejską” weźmie udział Zaki Laïdi, starszy doradca Josepa Borrella, wysokiego przedstawiciela UE ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Nasz gość jest profesorem stosunków międzynarodowych na Sciences Po w Paryżu, a w latach 2014-2016 był doradcą ds. bezpieczeństwa w gabinecie Manuella Vallsa, ówczesnego francuskiego premiera. W rozmowie uczestniczyć będzie też Jaroslav Kurfürst, wiceminister spraw zagranicznych Czech, dyplomata z doświadczeniem w Belgii i USA. Naszym gościem będzie także socjolog Gerald Knaus, założyciel think tanku European Stability Initiative (ESI), który wykładał m.in. w Ukrainie. 
